Bơ là loại trái cây cực kỳ được yêu thích vì không chỉ mang hương vị thơm ngon béo ngậy mà còn giàu dinh dưỡng rất tốt cho sức khỏe. Nhờ đầu ra ổn định mà nó mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người nông dân trong nhiều năm trở lại đây. Nếu đem so với bất kỳ loại cây kinh tế khác, bơ cho thấy nhiều ưu điểm vì dễ trồng, chống chịu tốt với các điều kiện môi trường bất lợi. Đặc biệt cho năng suất cao hàng năm mà ít tốn chi phí hơn. Tuy nhiên, để cây bơ phát triển cho năng suất, chất lượng tốt thì bà con cần nắm rõ, kỹ thuật, quy trình canh tác. Bài viết này sẽ hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc cây bơ mang lại giá trị kinh tế cao cho bà con tham khảo.
Tìm hiểu về cây bơ trước khi trồng
Cây bơ xuất hiện ở nước ta từ những năm 1940. Theo nghiên cứu đây là giống có nguồn gốc ở Mexico, được người pháp mang đến và trồng ở nước ta. Từ khi xuất hiện loại cây này xem ra khá hợp với điều kiện khí hậu Việt Nam nên cho quả rất to và chất lượng. Hiện nay những vùng trồng bơ nổi tiếng và nhiều nhất cả nước phải kể đến là Lâm Đồng, Bà Rịa-Vũng Tàu, Đồng Nai vv.
Bơ là giông cây thân gỗ to có chiều cao khoảng 10m. Cây có hệ tán lá khá dày và to. Lá quả bơ thuôn dài màu xanh đậm. Hoa bơ màu xanh vàng mọc thành bùm khá đẹp. Bơ là loại quả có lớp vỏ khá dày và cứng nên có thể chống chịu được với nhiều loại sâu bệnh hại. Mỗi quả bơ trưởng thành có chiều dài khoảng từ 10-15cm và nặng từ 100-1kg. Bên trong lớp vỏ cứng kia là lớp thịt mềm mại màu vàng như bơ có hương vị nhạt nhạt béo béo. Mỗi một cây bơ trung bình cho ra khoảng hơn 10 quả một vụ. Nhiều cây bơ cho năng suất cao đến 130 quả một năm.
Kỹ thuật trồng bơ cho năng xuất cao
Mật độ trồng
Bơ là cây to, đặc biệt giống Ăngti, nên ở các vùng thấp như Đông Nam Bộ, nên trồng cách nhau 8m, 10m. ở Lâm Đồng, Đắc Lắc độ cao 400 – 500 m trở lên có thể trồng dày hơn một chút.
Đất trồng
Khí hậu miền Nam nói chung là nóng và ẩm và trồng bơ trước hết phải chú ý vấn đề thoát nước, vậy nên chọn các đất dốc. Khi bỏ phân vào hố, phải dùng phân hoai, sạch vì bơ rất dễ bị bệnh Phytophtora và phân chưa hoai, có thể mang mầm bệnh. Phải đào hố vào khoảng trước Tết, để trồng vào đầu mùa mưa, đất kịp ải, phân kịp hoai, cây khoẻ ít bệnh. Trồng xong, phải chăm tưới những ngày đầu để cây chóng bắt rễ. Bơ có bộ rễ ăn nông, nên mặt đất phải sạch cỏ.
Trồng xen canh
Những năm đầu cây giống bơ còn nhỏ, có thể trồng xen một số cây hàng năm chỉ làm cỏ quanh gốc. ở miền Nam, mùa khô gay gắt; nên những năm đầu tủ gốc bằng rơm rạ, cỏ khô, xơ dừa, vừa chống cỏ, vừa giữ ẩm.
Tưới nước
Chỉ cần tưới vào mùa khô, vì quả lớn trong vụ khô. Bơ dễ bị bệnh rễ, tránh tưới bồn là phương pháp vẫn dùng ở miền Nam mà chỉ dùng vòi, tốt nhất là phun mưa nhưng với lượng nước vừa phải.
Phân bón
Bơ lấy đi từ đất nhiều chất dinh dưỡng. Theo Avilon (1986) một sản lượng bơ là 14.386 kg/ha lấy đi khoảng 40kg N, 25kg P2O5, 60kg K2O, 11,2kg CaO và 9,2kg MgO. Phân đạm thường có tác dụng lớn nhất đối với bơ. Nói chung, bơ non cha ra quả thì bón NPK theo tỷ lệ 1:1:1 và cây lớn có quả thì tỷ lệ đó là 2:1:2.
Bón phân chuồng bao giờ cũng có lợi và bón vào sau vụ thu hoạch tháng 7, 8. Lượng bón khoảng 10 tấn/ha và vẫn phải bón phân hoai.
Đốn tỉa
Được thực hiện chủ yếu là vườn ương, với mục đích tạo hình, những giống bơ chủng Ăngti, sinh trưởng ngọn mạnh nên bấm ngọn, tạo cành khung khoẻ.
Khi cây đã lớn, đương ra quả không nên đốn nhiều vì làm giảm sản lượng. Chỉ cắt bỏ những cành sâu bệnh, những cành vượt mọc từ thân chính, cành gãy do gió mạnh, do mang nhiều quả. Cũng có những cây bơ chủng Ăngti mọc quá cao khó thu hoạch, phải đốn ngọn, cho phát triển về chiều ngang.
Hướng dẫn phòng trừ sâu, bệnh
Các loại sâu, bệnh
– Sâu: không gây thiệt hại nghiêm trọng. Một số bọ trĩ hại lá, rệp sáp hút nhựa, mọt đục thân và cành khung, trên quả có nhện đỏ. Thiệt hại thường nhẹ. Phòng trị không mấy khó khăn, nhưng phải phát hiện sớm, năng thăm vườn bơ.
– Bệnh: bệnh nguy hiểm nhất cần cảnh giác là bệnh thối rễ do nấm Phytophtora gây ra. Cây bơ trồng trên đất nặng khó thoát nước, trên đất pH cao hay bị bệnh nhất. Đã có nhiều tìm tòi về các phương pháp phòng trị. Vì bệnh này gây hại lớn, làm chết cả cây và từng mảng vườn.
Cách phòng trừ sâu, bệnh
Cách trị triệt để: Tìm các gốc ghép chống bệnh, nhưng đến nay chưa có kết quả cụ thể. Có gốc ghép chống chịu được nhưng tiếp hợp khó khăn; có gốc ghép tiếp hợp dễ nhưng chống bệnh yếu.
– Phòng trị hoá học: Trong thời gian 1970 đến 1974 ở Viện Quả Hải ngoại của Pháp dùng Dixono tới vào gốc một số cây, theo từng thời kỳ đã được xác định trước, số cây chết có giảm đi nhưng vẫn chưa ngăn cản được bệnh. Dùng Ridomil trộn với đất trước khi trồng (1g chất hữu hiệu cho 10 kg đất, hoặc tưới lên mắt đất quanh cây bơ con chưa ra quả có thể phòng được bệnh thối rễ ít nhất 4 tháng.
Để phòng bệnh thối rễ do Phytophtora, nên áp dụng các biện pháp tổng hợp sau đây:
– Chọn giống, tìm các gốc ghép chống chịu.
– Dùng các hoá chất diệt nấm phun lên cây (phun và trộn với đất để làm cho nấm phát triển chậm lại).
– Chọn đất kết cấu tốt, thoát nước nhanh, pH = 6 hoặc dưới 1 chút.
– Trồng bằngcây giống không bệnh.
– Nước tưới cây sạch, không tưới thẳng vào gốc cây.
– Trồng cây trên những ụ đất cao hơn chung quanh khoảng 30 cm.
– Phát hiện trên thân cây gần mặt đất những vết thối do nấm thì cạo sạch. Quét vôi trộn phèn xanh hoặc thuốc chống nấm.
Xác định bơ chín để thu hoạch
Xác định thời gian thu hoạch bơ khó vì quả bơ chín không khác gì quả bơ xanh. Trừ trường hợp ở một số giống vỏ chuyển sang màu đỏ. Thu hoạch bơ xanh, dù để lâu không chín thêm, vỏ chỉ răn lại, thịt không mềm, mà cứng như cao su. Người trồng bơ thường chờ đến khi có vài ba quả tự rụng rồi hái hết cây. Chỉ để lại những quả bé, vỏ còn xanh.
Phương pháp này tuy chưa chính xác nhưng dễ áp dụng. ở các trại thí nghiệm xác định độ chín bằng cách phân tích tỷ lệ dầu. Rồi đối chiếu với tỷ lệ dầu khi chín để thu hoạch. Cũng có thể xác định tỷ lệ chất khô (105°C trong 3 giờ).
Thu hoạch bằng sào, bằng rọ. Có khi người ta leo lên cây rồi rung từng cành nhỏ. Quả nào chín thì rụng.
Cách bảo quản, tiêu thụ
Quả bơ không chín trên cây. Sau khi thu hoạch tuỳ điều kiện; có thể bảo quản được một thời gian dài hay ngắn; nhưng cũng không quá vài tuần lễ.
Độ nhiệt bảo quản từ 5 – 13oC tuỳ giống. Giống chịu lạnh bảo quản ở nhiệt độ thấp, giống không chịu lạnh, ở độ nhiệt cao hơn. Độ ẩm không khí nơi bảo quản giữ trong giới hạn 85 – 90%.
Trước khi bán cho người tiêu dùng phải cho quả bơ chín ở độ nhiệt cao hơn ở nơi bảo quản. Lưu ý: ở nhiệt độ 20°C bơ chín sau 6 – 12 ngày; ở độ nhiệt 25 – 27°C quả chín sau 5 – 7 ngày.
